Văn hóa cà phê Ê Đê

Từ hàng triệu năm trước của vùng đất Tây Nguyên, khi những ngọn núi lửa phun trào đã tạo nên vùng nhiệt đới bazan đỏ huyền thoại thích hợp với cây cà phê Robusta, và ngày nay chất lượng cà phê Robusta Việt Nam đã được thế giới công nhận. Trên mảnh đất ấy, với hơn 44 dân tộc anh em sinh sống lâu đời, đặc biệt Người Ê đê là dân tộc thiểu số đông nhất tại Đak Lăk mà đời sống văn hóa, lịch sử, tập tục, nghi thức, tâm linh của họ đã gắn liền vùng đết này và tạo nên những di sản văn hóa quý báu của dân tộc.

Người dân tộc Êđê vẫn thường thích loại cà phê do chính mình tự chọn hạt giống để gieo trồng, chăm sóc, cầu xin Yang Trời, Yang Đất, Yang Nước…cho cây được tốt tươi, mùa gặt hái được nhiều quả, không bị sâu rầy phá hoại, không bị con chồn, con sóc ăn cắp, không bị ma ám làm rụng hư, cầu xin các Yang cho cây cà phê được an toàn đến mùa thu hoạch.

Người dân tộc Êđê theo quan niệm “Vạn vật hữu linh “thờ cúng đa Thần (Yang). Sự tồn tại của đời người, sự yên bình của cộng đồng, dòng tộc, gia đình, bản thân khoẻ mạnh và giàu có đều do sự trợ giúp, bảo vệ của các Yang. Yang Đất ấp ủ, nuôi cho cây vững vàng, Yang Nước đúng lịch theo mùa, cho cây uống 1 đến 2 lần …Khi hoa cà phê nở rộ trắng vườn, hương thơm toả khắp buôn làng, là cái bụng mừng mừng, vui vui …

Sự kết tinh của Đất, Trời, Nắng, Gió, Mưa nguồn, trên vùng đất huyền thoại Tây Nguyên, đã cho Cà phê ở đây như một loại hạt tinh khôi của các Yang, làm đặc ân ban tặng đồng bào Tây Nguyên. “Một loại hạt của nhiều Yang, phải rang chín, nấu thành nước mới uống được, đắng đắng, thơm thơm, ngọt ngọt..làm cho cái bụng mình thêm vui tươi, nôn nao, hăng hái và lao động không mệt mỏi, không thấy đói…! “Vì thế, việc uống cà phê mỗi buổi sáng của từng ngày mới là loại nước uống các Yang đã tạo nên cho sức khoẻ và may mắn. Cà phê E đê là một loại thức uống dành để tiếp khách qúy của chủ nhà.

Vì thế, việc uống cà phê mỗi buổi sáng của từng ngày mới đối với người dân tộc Êđê, không còn là một loại nước uống thông thường mà đó là sự tiếp sức và hân hưởng mà các Yang đã ban tặng. Đó là Cà phê Cội, là Tinh Hoa Đất Bazan!

Cách uống Cà Phê truyền thống của người dân tộc Êđê:

Chọn cây, Chọn hạt tươi từng mùa, xát ngay sau khi hái, phơi và tách võ lụa của hạt, tiếp tục phơi thật khô. Hạt khô cùng với muối (thô), lượng muối thường được tính như sau: 10 bụm, cà phê hạt khô (2 tay) chỉ 1 nắm muối (1 tay ) trộn đều và ủ trong nồi, đậy thật kín. Thời gian ủ từ 3 đến 5 ngày.

Lượng cà phê uống vào sáng mai được lấy từ nồi ủ ra đêm qua, để cạnh bếp cho ráo và khô… Hạt cà phê được rang bằng nồi đất, thường do người vợ thực hiện, cùng lúc người chồng phun rượu để đuổi tà ma, vừa tẩm cho hạt cà phê rang. Khi hạt cà phê rang chín, được cho vào cối gỗ và người chồng có trách nhiệm giã nhỏ, cùng lúc đó người vợ tiếp tục đun nước bằng ấm đất, lượng nước được tính từ lượng cà phê và người uống. Với cách chọn, pha và mời khách, bao nhiêu khách bấy nhiêu cà phê vừa đủ, không thừa không thiếu thể hiện sự tinh túy, tận hưởng báu vật thơm ngon của trời đất được xem như cách thưởng thức văn minh.

Cà phê giã xong, đổ vào trong một túi vải nhỏ, nhúng vào ấm nước đang sôi, nhúng cho đến lúc chắc hết cà phê trong hạt, bã của hạt cà phê mềm. Cà phê thường được pha với đường để uống, đôi lúc uống với vài hạt muối.

Trước khi uống, người ta nâng cốc lên, lầm rầm khấn dâng lên thần linh những ước nguyện thầm kín một cách thiêng liêng và trân trọng. Vì vậy ở người đồng bào Ê đê ca phê không phải là một thức uống thông thường, mà là nghi thức, thức uống tạ ơn trời đất, thần linh, ước nguyện, như một di sản văn hóa phi vật thể và rất cao quý để đãi Thượng khách.

Các hiện vật:

  1. Khung bếp tre già
  2. Lò bếp đất
  3. Chảo gang và đũa tre già
  4. Bầu khô đựng rượu và nước
  5. Vợt lọc cà phê
  6. Nồi đất nhỏ đụng muối
  7. Nồi đất trung nấu nước sôi
  8. Nồi đất lớn ủ cà phê
  9. Gùi lên nương rẫy
  10. Cối chày gỗ thủ công giã bằng sức người
  11. Nia mây hình chỏm núi
  12. Bộ bình trà và tách

Để lại một bình luận

1900 588 878